रॉक सॉल्ट म्हणजे काय आणि त्याचे फायदे काय आहेत  | Rock Salt in Marathi

नमस्कार, इंस्टामराठी या वेबसाईटवर तुमचं स्वागत आहे. या लेखात आपण जाणून घेणार आहोत Rock Salt in Marathi. 

रॉक सॉल्टबद्दल एक सामान्य समज आहे की ते फक्त उपवासाच्या जेवणामध्ये वापरले जाते. हे बर्‍याच अंशी खरे देखील आहे, परंतु रॉक सॉल्टचा वापर इतका खास का मानला जातो हे तुम्ही कधी लक्षात घेतले आहे का?

रॉक सॉल्टचे असे कोणते गुणधर्म आहेत ज्यामुळे ते इतर सामान्य मिठापेक्षा खास बनते? या लेखात तुम्हाला अशा सर्व प्रश्नांची उत्तरे आणि रॉक सॉल्टचे फायदे याबद्दल तपशीलवार माहिती मिळेल.

रॉक सॉल्टचा वापर सामान्यतः उपवासाच्या जेवणामध्ये केला जातो, परंतु तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की जर तुम्ही त्याचा नियमित वापर केला तर ते अनेक आजारांपासून बचाव करण्यास मदत करते. होय, सामान्य मिठापेक्षा रॉक सॉल्टमध्ये जास्त खनिजे आढळतात, जे आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर असतात. चला तर मग क्षणाचाही विलंब न लावता जाणून घेऊया रॉक सॉल्ट म्हणजे काय आणि त्याचे फायदे काय आहेत.

रॉक सॉल्ट म्हणजे काय । What is Rock Salt in Marathi

रॉक मीठ हे एक प्रकारचे खनिज आहे, जे मीठाचे शुद्ध रूप मानले जाऊ शकते. रॉक सॉल्टला मराठीत “सेंधव मीठ” किंवा “शेंदेलोण” असे म्हणतात. रॉक सॉल्टला हिमालयीन मीठ, सिंधा नमक, सैंधव नमक, लाहोरी नमक किंवा हॅलीड सोडियम क्लोराईड म्हणून देखील ओळखले जाते.

रॉक सॉल्टचा वापर खाण्यायोग्य करण्यासाठी त्याला कोणत्याही प्रकारच्या रासायनिक प्रक्रियेतून जावे लागत नाही.  रॉक सॉल्ट खाण्याचे फायदे इतर मिठांच्या तुलनेत सर्वात जास्त मानले गेले आहेत, कारण असे मानले जाते की त्यात 90 पेक्षा जास्त खनिजे आहेत. हे मॅग्नेशियम आणि सल्फरचे बनलेले आहे.

इतर प्रकारच्या मिठांप्रमाणे, रॉक सॉल्टचे रासायनिक नाव देखील सोडियम क्लोराईड (Nacl) आहे. त्याचे रासायनिक सूत्र पोटॅशियम क्लोराईड (Kcl) म्हणूनही ओळखले जाते. ते रंगहीन किंवा पांढरे असू शकते, परंतु जेव्हा इतर पदार्थ त्यात असतात तेव्हा ते फिकट गुलाबी, निळे, जांभळे, पिवळे, केशरी किंवा तपकिरी रंगाचे देखील असू शकते.

शरीरात मॅग्नेशियमच्या कमतरतेमुळे अनेक प्रकारचे आजार उद्भवतात जसे की मधुमेह, हृदय आणि मूत्रपिंडाशी संबंधित इतर समस्या. या समस्या दूर करण्यासाठी रॉक मीठ खूप उपयुक्त आहे. रॉक मिठाचा वापर शरीराला निरोगी ठेवण्यासाठी आणि रोगांपासून दूर ठेवण्यासाठी केला जातो.

रॉक सॉल्ट हे सर्वात शुद्ध मीठ मानले जाते कारण त्यात कोणत्याही प्रकारची भेसळ किंवा रसायन नसते. हे मीठ पर्वतांमध्ये आढळते, त्यामुळे याला नैसर्गिक औषध म्हणूनही पाहिले जाते. लोह, कॅल्शियम, पोटॅशियम, जस्त आणि इतर अनेक घटक देखील या विशेष मीठात आढळतात, जे शरीराला आवश्यक असतात. हे मीठ तुम्ही अनेक प्रकारे वापरू शकता.

आता आपण रॉक सॉल्ट कसे फायदेशीर आहे यावर चर्चा करूया.

रॉक सॉल्ट कसे कार्य करते?

रॉक सॉल्टचे गुणधर्म अनेक आहेत. इतर मिठाच्या तुलनेत त्यात लोह (आयोडीन) सर्वात कमी असते. त्याच वेळी, त्याचे इतर गुणधर्म जसे की कॅल्शियम, पोटॅशियम आणि जस्त शरीरासाठी अनेक प्रकारे आवश्यक असू शकतात (1).

हे मीठ पाण्यात विरघळणारे आहे आणि पाण्याच्या संपर्कात येताच त्याचे सर्व नैसर्गिक गुणधर्म सक्रिय होतात. रॉक सॉल्ट खाण्याचे फायदे ते पाण्यात मिसळून पिऊन, जेवणात किंवा आंघोळीच्या पाण्यात वापरून मिळू शकतात. रॉक सॉल्टचा वापर रक्तदाब, सर्दी, खोकला, त्वचारोग, संधिवात किंवा नैराश्य यासारख्या आजारांमध्ये करता येतो.

यासोबतच आम्ही तुम्हाला सांगतो की, रॉक सॉल्टच्या वापर केल्याने पचनक्रिया देखील मजबूत राहते. बद्धकोष्ठता, अपचन, गॅस आणि छातीत जळजळ यासारख्या अनेक आजारांची लक्षणे कमी करण्यातही हे मदत करू शकते. हे सर्व फायदे लेखात खाली तपशीलवार वर्णन केले आहेत.

हे नक्की वाचा:
1. ऍश गार्ड म्हणजे काय आणि त्याचे फायदे काय आहेत
2. फ्लॅक्ससीड म्हणजे काय आणि त्याचे फायदे काय आहेत
3. चिलगोजा म्हणजे काय, त्याचे फायदे काय आहेत?

रॉक सॉल्टचे फायदे । Rock Salt Benefits in Marathi

रॉक सॉल्टचे फायदे आणि तोटे दोन्ही असू शकतात. फक्त रॉक सॉल्टचे नुकसान होण्याचा धोका कमी करण्यासाठी, त्याच्या वापराच्या पद्धतीची काळजी घेतली पाहिजे.

रॉकसॉल्टचे फायदे आणि त्याचा योग्य वापर यासंबंधीची माहिती आम्ही खाली तपशीलवार देत आहोत. फक्त लक्षात ठेवा की रॉक सॉल्ट हे निरोगी ठेवण्यास मदत करते किंवा आजारपणात बरे होण्यास मदत करते. परंतु, जर कोणी गंभीर आजारी असेल तर वैद्यकीय उपचार हा एकमेव पर्याय आहे.

1. स्नायूंच्या क्रॅम्पची समस्या कमी करण्यासाठी रॉक सॉल्टचा उपयोग

शरीरातील स्नायू आणि मज्जासंस्थेच्या योग्य कार्यासाठी इलेक्ट्रोलाइट्सची आवश्यकता असते. या इलेक्ट्रोलाइट्सच्या असंतुलनामुळे स्नायू पेटके होऊ शकतात (2). अशा परिस्थितीत रॉक मिठाचा वापर करून इलेक्ट्रोलाइट्सची पातळी संतुलित केली जाऊ शकते.

एका संशोधनात असेही म्हटले आहे की रॉक सॉल्टमध्ये इलेक्ट्रोलाइट्स पुरेशा प्रमाणात असतात. जर एखाद्याला स्नायूंचा त्रास असेल तर तो काही काळ रॉक सॉल्ट मिसळलेल्या पाण्याच्या टबमध्ये बसू शकतो. याशिवाय कोमट पाण्यात थोडं रॉक सॉल्ट मिसळून पिणंही फायदेशीर ठरतं.

लक्षात ठेवा की इलेक्ट्रोलाइट्स स्नायू क्रॅम्पची समस्या कमी करू शकतात, परंतु ही समस्या उद्भवण्यापासून रोखू शकत नाहीत. NCBI (नॅशनल सेंटर फॉर बायोटेक्नॉलॉजी इन्फॉर्मेशन) (3) च्या साइटवर उपलब्ध असलेल्या शोधनिबंधातही याचा उल्लेख आहे.

2. पचनाच्या समस्यांसाठी रॉक सॉल्टचा उपयोग

अपचन, बद्धकोष्ठता, छातीत जळजळ, आणि गॅस यांसारख्या पचनाशी संबंधित समस्यांपासून आराम मिळवण्यासाठी रॉक सॉल्टच्या गुणधर्मांचा वापर केला जाऊ शकतो. रॉक सॉल्टमध्ये खनिजे आणि जीवनसत्त्वे असतात, जे पचन सुधारण्यास मदत करतात.

सध्या या संदर्भात अधिक संशोधन होण्याची गरज आहे.

3. घसा खवखवण्याच्या समस्येमध्ये उपचार करण्यासाठी रॉक सॉल्ट

हवामानातील बदलामुळे किंवा थंड आणि गरम अन्न खाल्ल्याने सर्दी-खोकल्याची समस्या उद्भवू शकते. यामुळे घश्यात खवखव होऊ शकते. रॉक सॉल्टमध्ये डिकंजेस्टंट गुणधर्म असतात, जे घशात अडकलेले बॅक्टेरिया असलेले बलगम मोकळे करण्यास आणि शरीरातून ते बाहेर काढण्यास मदत करू शकतात.

यासोबतच खोकल्याच्या समस्येपासूनही आराम मिळू शकतो. घसा खवखवण्याच्या समस्येपासून सुटका मिळवण्यासाठी कोमट पाण्यात रॉक सॉल्ट मिसळून त्याने गुळण्या कराव्यात. त्यामुळे काही दिवसांत आराम मिळू शकतो.

4. हिरड्यांसाठी रॉक मिठाचे फायदे

हिरड्यांमधून रक्त येणे हे हिरड्यांच्या आजाराचे लक्षण आहे. यामागचे मुख्य कारण म्हणजे दातांवर प्लाक जमा होणे. हिरड्यांना सूज येणे, प्लेक जमा होणे किंवा इतर कोणत्याही सामान्य कारणामुळे हिरड्यांमधून रक्तस्त्राव होत असेल तर या समस्येवर मात करण्यासाठी तुम्ही कोमट पाण्यात रॉक मीठ मिसळून नियमितपणे चूल भरू शकता.

असे मानले जाते की रॉक सॉल्ट तोंडात जमा झालेले हानिकारक जीवाणू नष्ट करू शकते. त्याचबरोबर, जर तुमची समस्या फारच गंभीर असेल तर तुम्ही तुमच्या दंतवैद्याला विचारून याचा वापर करू शकता.

5. चयापचय क्रिया वाढवण्यासाठी रॉक मीठ

शरीर तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी चयापचय ही सर्वात महत्त्वाची प्रक्रिया आहे. आपण जे काही खातो त्यातून आपल्या शरीराला ऊर्जा मिळते. चयापचय क्रिया सर्व अन्नपदार्थ शरीरात उर्जेमध्ये रूपांतरित करते. चयापचय क्रिया सुधरवण्यासाठी रॉक मीठ उपयुक्त ठरू शकते. यामुळे शरीराचे कार्य सुधारू शकते.

रॉक मीठ पाचन तंत्र आणि आसपासच्या अवयवांमध्ये पाण्याचे शोषण वाढवू शकते. यासोबतच रॉक मिठामध्ये आयोडीन देखील असते आणि आयोडीन चांगले चयापचय राखण्यासाठी काम करू शकते. एनसीबीआय (संदर्भ) च्या साइटवर उपलब्ध असलेल्या शोधनिबंधाने याची पुष्टी केली आहे.

6. वजन कमी करण्यासाठी रॉक सॉल्टचे फायदे

जर एखाद्याला सतत वजन वाढण्याची चिंता वाटत असेल तर त्याने अन्नात वापरल्या जाणारे मीठ बदलण्याचा विचार केला पाहिजे. सामान्य मिठाऐवजी रॉक मीठ वापरले जाऊ शकते. हे मीठ भूक कमी करण्यास आणि चरबी जाळण्यास मदत करू शकते.

त्यामुळे वजन नियंत्रित ठेवण्यास मदत होऊ शकते. मात्र, रॉक सॉल्ट किती प्रमाणात वापरायचं याबाबत डॉक्टरांचा योग्य सल्ला घ्यावा.

7. निरोगी हृदयासाठी रॉक साल्टचा उपयोग

अन्न आणि औषध प्रशासन (FDA) च्या मते, हृदयाच्या चांगल्या आरोग्यासाठी प्रौढ व्यक्तीने 1 ग्रॅमपेक्षा जास्त आणि 2.5 ग्रॅम पेक्षा कमी सोडियम म्हणजे मीठ दररोज सेवन करावे. शरीरात सोडियमची पातळी संतुलित ठेवण्यासाठी हे प्रमाण योग्य मानले गेले आहे. यापेक्षा जास्त प्रमाणात मीठ खाल्ल्याने हृदयाच्या समस्या उद्भवू शकतात.

विशेषतः प्रक्रिया केलेल्या पदार्थांमध्ये सोडियमचे प्रमाण जास्त असते. यामुळे उच्च रक्तदाब, हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोक यासारख्या हृदयाशी संबंधित अनेक समस्यांचा धोका वाढू शकतो. अशा परिस्थितीत केवळ रॉक साल्ट वापरणेच योग्य नाही तर सर्व प्रकारचे मीठ कमीत कमी प्रमाणात सेवन केले पाहिजे (संदर्भ).

8. डोकेदुखी आणि मायग्रेनमध्ये रॉक सॉल्टचे फायदे

डोकेदुखी आणि मायग्रेन बरे करण्यासाठी आयुर्वेद हिमालयीन मीठ वापरण्याची शिफारस करतो. डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार रॉक सॉल्ट असलेल्या तेलाने मसाज केल्याने मायग्रेन आणि डोकेदुखीच्या समस्यांपासून आराम मिळू शकतो.

हिमालयीन मिठाची शुद्धता आणि त्यात आढळणारी खनिजे हे सामान्य मिठापेक्षा वेगळे असतात. रॉक सॉल्टमध्ये कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, पोटॅशियम, सोडियम आणि इतर खनिजे जास्त  प्रमाणात असतात.

9. तणाव कमी करण्यासाठी रॉक सॉल्टचे फायदे

रॉक मिठाच्या फायद्यांमध्ये तणाव कमी करणे देखील समाविष्ट आहे. यासाठी सॉल्ट थेरपी वापरली जाऊ शकते. सॉल्ट थेरपीची प्रक्रिया भिन्न असू शकते. या अंतर्गत मिठाच्या पाण्याने आंघोळ करता येते.

याव्यतिरिक्त, स्पा दरम्यान मीठ वापरणे देखील स्ट्रेस हार्मोन्स कमी करण्यास मदत करू शकते. या प्रक्रियेला हॅलोथेरपी म्हणतात. सध्या या संदर्भात अधिक वैज्ञानिक संशोधन केले जात आहे.

रॉक सॉल्टचा वापर कसा करावा । How to Use Rock Salt in Marathi

रॉक सॉल्ट खाण्याचे फायदे तेव्हाच दिसतात जेव्हा ते योग्य प्रकारे वापरले जाते. रॉक सॉल्ट कसे वापरावे यासाठी, आपण खाली नमूद केलेल्या गोष्टींकडे लक्ष देऊ शकता:

• अन्नामध्ये रॉक सॉल्टचा वापर: जर तुम्हाला अन्नामध्ये रॉक सॉल्ट वापरायचे असेल तर ते शिजवलेले, कच्चे किंवा उकडलेले अन्न जसे की डाळी, भाज्या आणि सॅलड इत्यादीमध्ये मिसळता येते. यासाठी तुम्ही तुमच्या गरजेनुसार त्याची मात्रा घेऊ शकता.
• पिण्यासाठी रॉक सॉल्टचा वापर: ते स्वच्छ कोमट किंवा थंड पाण्यात मिसळून प्यावे. यामध्ये तुम्ही आवश्यकतेनुसार लिंबू, मध किंवा साखर देखील वापरू शकता.
• आंघोळीसाठी किंवा थेरपीसाठी रॉक सॉल्टचा वापर: जर तुम्हाला शरीराला आराम देण्यासाठी किंवा पायांच्या दुखण्यापासून आराम मिळण्यासाठी रॉक मीठ वापरायचे असेल तर तुम्ही पाण्यात रॉक मीठ टाकू शकता. यासाठी नेहमी कोमट किंवा तुम्ही सहन करू शकतील तितके गरम पाणी वापरा. या पाण्याने तुम्ही आंघोळ करू शकता किंवा टबमध्ये टाकून काही वेळ बसू शकता.
• त्वचेसाठी रॉक सॉल्टचा वापर: तुम्ही रॉक सॉल्टची पेस्ट बनवून त्वचेवर वापरू शकता. तुम्हाला हवे असल्यास तुम्ही कापूस रॉक मिठाच्या पाण्यात बुडवून चेहऱ्यावर लावू शकता.
• दातांसाठी रॉक सॉल्टचा वापर: तुम्ही ते टूथपेस्ट किंवा माउथवॉश सारखे देखील वापरू शकता.

रॉक सॉल्टचे दुष्परिणाम । Side Effects of Rock Salt in Marathi

जरी रॉक सॉल्टचे बरेच फायदे असले तरी, जास्त काळ अन्नामध्ये फक्त रॉक सॉल्ट वापरल्याने देखील रॉक सॉल्टचे नुकसान होऊ शकतात. जे खालीलप्रमाणे असू शकतात:

• सामान्य पांढऱ्या मिठाच्या तुलनेत रॉक सॉल्टमध्ये लोह (आयोडीन) कमी प्रमाणात असते. म्हणून, जर फक्त रॉक सॉल्ट जास्त काळ वापरले गेले तर शरीरात आयोडीनची कमतरता होऊ शकते, ज्यामुळे गलगंड सारखा आजार देखील होऊ शकतो.
• जास्त प्रमाणात रॉक मीठ रक्तदाब वाढवू शकते.
• अशा लोकांना ज्यांना एडेमाची समस्या आहे, त्यांनी देखील डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच रॉक सॉल्टचा वापर करावा. रॉक सॉल्ट जास्त प्रमाणात घेतल्याने सूज येऊ शकते.
• रॉक मिठाच्या अतिवापरामुळेही वॉटर रिटेंशनची समस्या उद्भवू शकते.

सारांश: (Rock Salt in Marathi)

या लेखात, आम्ही रॉक मिठाचे फायदे आणि तोटे दोन्ही सांगितले आहेत. जर तुम्हाला रॉक मिठाचे फायदे मिळण्यासोबतच रॉक मिठाचे नुकसान टाळायचे असेल तर त्याचे प्रमाण योग्य प्रमाणात सेवन केले पाहिजे.

तुम्ही तुमच्या आरोग्याच्या स्थितीनुसार आणि गरजेनुसार त्याचे प्रमाण घेऊ शकता. यासाठी तुम्ही तुमच्या डॉक्टरांचा किंवा आहारतज्ज्ञांचा योग्य सल्लाही घेऊ शकता. आरोग्याशी संबंधित अशा अधिक माहितीसाठी तुम्ही आमचे इतर लेख वाचू शकता.

FAQ: (Rock Salt in Marathi)