क्विनोवा म्हणजे काय आणि त्याचे फायदे काय आहेत | Quinoa in Marathi

नमस्कार, instamarathi.com या वेबसाईटवर तुमचं स्वागत आहे. या लेखात आपण पाहणार आहोत Quinoa in Marathi

उत्तम आरोग्य आणि निरोगी राहण्यासाठी पौष्टिक आहार घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. लोक गहू, तांदूळ, हरभरा, मका इत्यादी अनेक प्रकारची धान्ये खातात. काही धान्ये अशी असतात की ती कमी प्रमाणात खाल्ल्यानेहि शरीराला भरपूर ऊर्जा मिळते.

आजच्या पोस्टमध्ये आपण अशाच हेल्दी धान्य ‘क्विनोआ’ बद्दल माहिती घेणार आहोत, ज्याच्या सेवनाने शरीर निरोगी राहते आणि रोगांशी लढण्यास मदत होते.

क्विनोआ हे भारतीय धान्य नाही, तर ते दक्षिण अमेरिकेतून आणले गेले आहे. क्विनोआमध्ये अनेक पौष्टिक घटक असतात. चला तर मग क्विनोआबद्दल सविस्तर माहिती घेऊयात.

Quinoa हा कठीण दिसणारा शब्द मराठी आणि इंग्रजीमध्ये वेगळ्या पद्धतीने उच्चारला जातो, जसे की मराठीमध्ये याला क्विनवा, कीनुआ, कीन-वाह,किनवा आणि इंग्रजीमध्ये quinoa, chinoa, chinoua असे म्हणतात.

आतापर्यंत हे परदेशात खूप लोकप्रिय होते, पण आता भारतातही त्याची क्रेझ खूप वाढली आहे. यूट्यूब असो किंवा मोठमोठ्या रेस्टॉरंट्सचा मेनू, लोकांच्या नजरा क्विनोआपासून बनवलेल्या पदार्थांवर खिळल्या.

क्विनोआ सलाड, क्विनोआ भेळ आणि अगदी क्विनोआ पुलावलाही मागणी आहे. प्रश्न असा पडतो की क्विनोआला इतके पैसे देणे खरोखरच योग्य आहे का? भारतात दुसरा कोणताही स्थानिक आणि स्वस्त पर्याय उपलब्ध आहे का?

क्विनोआ हे एक सुपरफूड आहे, हे दक्षिण अमेरिकेत उन्हाळ्यात पिकवले जाणारे शाकाहारी धान्य आहे. अनेक आरोग्यवर्धक प्रथिने, अमीनो ऍसिड आणि विद्रव्य फायबरने समृद्ध, ग्लूटेन-मुक्त असे अनेक पौष्टिक घटक क्विनोआ मध्ये आहेत. किनोवाचा वापर करून अनेक प्रकारचे स्वादिष्ट आणि पौष्टिक खाद्य पदार्थ बनवता येतात.

आज भारताबरोबरच इतर देशांमध्ये क्विनोआची लोकप्रियता वाढत आहे. क्विनोआच्या जास्त वापरामुळे बाजारपेठेत त्याची मागणी वाढली आहे. या लेखात जाणून घेऊयात हे किनोवा म्हणजे काय आणि तसेच किनोवाचे फायदे आणि तोटे काय आहेत हेसुद्धा जाणून घेउयात.

क्विनोआ काय आहे | Quinoa in Marathi

भारतात जसे गहू, ज्वारी, तांदूळ आणि डाळी आहेत तसेच क्विनोआ हे अमेरिकेतील एक प्रकारचे धान्य आहे. दक्षिण अमेरिकेमध्ये क्विनोआची लागवड सर्वात जास्त  केली जाते. क्विनोआ या धान्याचे शास्त्रीय नाव चिनोपोडियम क्विनाओ असे आहे.

क्विनोवा या धान्यामध्ये प्रोटिन्स, कॅल्शियम, फायबर आणि इतर पोषक तत्वे मुबलक प्रमाणात आढळतात. पोषक तत्वे भरपूर प्रमाणात असल्यामुळेच सकाळी नाश्त्याच्या रूपात  लोक ते खाणे पसंत करतात.

क्विनोआ हे एक शक्तिशाली धान्य आहे जे जगातील सर्वात लोकप्रिय अन्नांपैकी एक आहे. क्विनोवामध्ये अनेक पोषक घटक असतात. तुमच्या शरीराला निरोगी बनवण्यास आणि इतर अनेक आजारांसोबत लढण्यासाठी तुमच्या शरीराला तयार करण्यास मदत करतात. अशा अनेक कारणांमुळेच क्विनोवाला ‘सुपर फूड किंवा सुपर ग्रेन’ म्हणून ओळखले जाते.

दक्षिण अमेरिकेतील अँडीज पर्वतांमध्ये प्राचीन काळापासून क्विनोआची लागवड केली जात आहे. चेनोपोडियम क्विनोआ असे त्याचे वनस्पति नाव आहे. क्विनोआ वनस्पती एक फूट उंच वाढते. या झाडाच्या बीन्समध्ये राजगिरासारखे दाणे येतात, ज्याचा वापर धान्य म्हणून केला जातो.

आजकाल पेरू, बोलिव्हिया आणि इक्वाडोरमध्येही क्विनोआची लागवड केली जाते. जवळजवळ सर्व प्रथिने आणि फायबरने समृद्ध, क्विनोआ भविष्यातील सुपर ग्रेन म्हणून ओळखले जात आहे.

क्विनोआचे प्रकार | Types of Quinoa in Marathi

क्विनोआचे अनेक प्रकार आहेत, जे प्रामुख्याने तीन रंगांमध्ये विभागलेले आहेत. (1)

1. काळा क्विनोआ (Black Quinoa): ब्लॅक क्विनोआ काळा आणि हलका तपकिरी रंगाचा असतो. पांढर्‍या क्विनोआ आणि लाल क्विनोआपेक्षा कमी लागवड केली जाते. तसेच, त्याचा वापरही या दोघांच्या तुलनेत कमी आहे.

हा क्विनोआ शिजायला बराच वेळ लागतो पण खायला हलका गोड असतो. शिजवल्यानंतर त्याचा रंग बदलत नाही. हे बाजारात नेहमी उपलब्ध असते त्यामुळे ब्लॅक क्विनोवा शोधण्यात फारसा त्रास होत नाही.

जर तुम्हाला गोड आणि कुरकुरीत जेवण आवडत असेल तर तुम्हाला ब्लॅक क्विनोआ खायला आवडेल.

2. पांढरा क्विनोआ (White Quinoa): पांढऱ्या रंगाच्या क्विनोवालाच आयव्हेरी क्विनोआ असेही म्हटले जाते. हा क्विनोआ सर्वात लोकप्रिय आणि बाजारात सहज उपलब्ध आहे. पोहे, इडली, डोसा, स्प्राउट्स, सलाड इत्यादी विविध स्वादिष्ट पदार्थ बनवण्यासाठी याचा वापर केला जातो.

3. लाल क्विनोआ (Red Quinoa): लाल क्विनोआ लाल रंगाचा असतो, म्हणून त्याला लाल क्विनोआ म्हणतात. हा क्विनोआ कमी वापरला जातो आणि तो बाजारात कमी प्रमाणात मिळतो. यातील खास गोष्ट म्हणजे हा शिजवल्यानंतरही त्याचा रंग लाल राहतो.

हे सॅलड म्हणून वापरले जाते. लाल क्विनोआ कुरकुरीत असतो आणि त्याला किंचित कडू चव असते. ते शिजवले तरी त्याचा आकार तसाच राहतो.

क्विनोआचे फायदे काय आहेत?  | Benefits of Quinoa in Marathi

क्विनोआमध्ये प्रथिने, लोह, फायबर आणि इतर पौष्टिक घटक मुबलक प्रमाणात आढळतात, जे त्यांचे सेवन केल्याने शरीराला खूप फायदा होतो. चला तर मग जाणून घेऊया क्विनोआचे काय फायदे आहेत.

1. क्विनोआ वजन कमी करण्यासाठी फायदेशीर आहे

लठ्ठपणामुळे त्रासलेल्या किंवा वजन कमी करू इच्छिणाऱ्यांसाठी क्विनोआ उपयुक्त ठरू शकते.साधारणपणे लोक लठ्ठपणा कमी करण्यासाठी व्यायाम आणि अनेक औषधे वापरतात.

याशिवाय अनेक लोक उपाशी राहून वजन कमी करण्याचा प्रयत्न करतात. अशा प्रकारे वजन कमी होत नाही तर इतर आजारांचा धोका असतो.

क्विनोआमध्ये फायबरचे प्रमाण जास्त असते, जे धान्य आणि बियांपेक्षा अनेक पटींनी जास्त असते. फायबर हा एक विरघळणारा पदार्थ आहे जो वजन कमी करण्यासाठी फायदेशीर आहे. सकाळच्या नाश्त्यामध्ये क्विनोआचे सेवन करा, तुम्हाला दिसेल की 1 आठवड्यात तुमचा लठ्ठपणा कमी झाला आहे.

2. क्विनोआ कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करण्यासाठी फायदेशीर आहे

मानवी शरीरात दोन प्रकारचे कोलेस्टेरॉल आढळतात, उच्च घनता लिपोप्रोटीन कोलेस्टेरॉल म्हणजे चांगले कोलेस्ट्रॉल, कमी घनतेचे लिपोप्रोटीन म्हणजे वाईट कोलेस्ट्रॉल. निरोगी मानवी शरीरात कोलेस्टेरॉलची योग्य पातळी 200 मिलीग्राम असते.शरीरात कोलेस्टेरॉलची योग्य पातळी असणे खूप महत्वाचे आहे.

शरीरात डेन्सिटी लिपोप्रोटीन कोलेस्टेरॉल म्हणजेच चांगले कोलेस्टेरॉल असेल तर ते हृदयासाठी फायदेशीर ठरते.आणि शरीरात वाईट कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण वाढले तर छातीत दुखणे, हृदयविकाराचा झटका, पक्षाघात किंवा मधुमेहाचा धोका वाढतो.

क्विनोआमध्ये फायबर, प्रोटीन, मॅग्नेशियम सारखे घटक असतात जे कोलेस्ट्रॉलची पातळी नियंत्रित करतात. याशिवाय क्विनोआचे सेवन केल्याने शरीरातील चांगले कोलेस्ट्रॉल वाढण्यास मदत होते.

3. क्विनोआ मधुमेहामध्ये फायदेशीर आहे

धावपळीच्या जीवनात आणि खराब जीवनशैलीमुळे अनेक गंभीर आजारांचा धोका वाढतो. मधुमेह हा त्यापैकी एक आजार आहे. मधुमेहाला मधुमेह किंवा साखरेचा आजार असेही म्हणतात.

जेव्हा रक्तामध्ये साखरेचे प्रमाण जास्त असते तेव्हा त्याला मधुमेह म्हणतात. या आजारावर वेळीच नियंत्रण मिळवले नाही तर त्याचे घातक परिणाम भोगावे लागतात.मधुमेहाच्या रुग्णाचा मृत्यूही होऊ शकतो.

क्विनोआमध्ये प्रथिने, एमिनो अॅसिड, फायबर मुबलक प्रमाणात असतात जे रक्तातील साखरेची पातळी कमी करण्याचे काम करतात. मधुमेहाच्या रुग्णांनी सकाळच्या नाश्त्यामध्ये क्विनोआपासून बनवलेला आहार घ्यावा, यामुळे मधुमेह नियंत्रणात राहण्यास मदत होईल.

4. क्विनोआ पचनासाठी फायदेशीर आहे

पचनसंस्था हा शरीराचा मुख्य भाग आहे.जे अन्न पचविण्याचे काम करते. जेव्हा पचनसंस्थेमध्ये समस्या उद्भवते तेव्हा ते नीट पचत नाही, त्यामुळे शरीरात अनेक रोगांचा धोका वाढतो.क्विनोआचे सेवन केल्याने पचनसंस्था निरोगी राहते.

क्विनोआमध्ये भरपूर फायबर असते, जे आतड्यात असलेल्या चांगल्या बॅक्टेरियाला प्रोत्साहन देते, ज्यामुळे पाचन तंत्राला फायदा होतो.

5. जळजळ कमी करण्यासाठी

सूज हा एक प्रकारचा रोग आहे जो कधीकधी दुखापतीमुळे, जास्त चालण्यामुळे किंवा थंडीमुळे होतो. क्विनोआ जळजळ कमी करण्यासाठी प्रभावी सिद्ध होऊ शकते.

क्विनोआमध्ये फॅटी ऍसिड तत्व असते जे सौम्य आणि सामान्य जळजळ दूर करण्यासाठी फायदेशीर आहे.

6. क्विनोआ रक्त वाढवण्यासाठी उपयुक्त आहे

शरीरात पोषक घटक, लोह आणि जीवनसत्त्वांच्या कमतरतेमुळे अॅनिमिया होतो.अॅनिमियाला अॅनिमिया असेही म्हणतात. रक्ताच्या कमतरतेमुळे शरीरात अनेक प्रकारचे बदल दिसून येतात, जसे की थकवा, अशक्तपणा, तणाव आणि चक्कर येणे.

अॅनिमियाच्या समस्येपासून सुटका मिळवण्यासाठी क्विनोआ खूप फायदेशीर ठरू शकते. क्विनोआमध्ये आयरन मुबलक प्रमाणात आढळते, जे शरीरातील हिमोग्लोबिनची पातळी वाढवून अॅनिमिया दूर करण्यास मदत करते.

7. क्विनोआ केस मजबूत करण्यासाठी प्रभावी आहे

धावपळीच्या जीवनात चुकीचे खाणे आणि चुकीच्या दिनचर्येमुळे शरीराला आवश्यक पोषक द्रव्ये मिळत नाहीत त्यामुळे केस गळायला लागतात. आजकाल केस गळण्याची समस्या खूप वाढली आहे. यावर योग्य वेळी उपचार न केल्यास टक्कल पडायला बरीच वर्षे लागत नाहीत.केसांची मुळं मजबूत ठेवण्यासाठी क्विनोआ खूप फायदेशीर आहे.

क्विनोआमध्ये प्रथिने, कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन ई आणि इतर पोषक घटक असतात जे केस मजबूत करण्यास मदत करतात. तुमच्या आहारात दररोज क्विनोआचे सेवन केल्याने तुमचे केस गळणे थांबेल.

8. हृदय निरोगी ठेवण्यासाठी

हृदय हा एक अत्यंत महत्वाचा अवयव आहे जो २४ तास धडधडतो.हृदयाशी संबंधित आजार माणसाचा जीवही घेऊ शकतात. त्यामुळे हृदयाशी संबंधित कोणतीही समस्या असल्यास त्यावर त्वरित उपचार करणे अत्यंत आवश्यक आहे.

क्विनोआ हृदय निरोगी ठेवण्यासाठी खूप प्रभावी आहे. क्विनोआमध्ये फॅटी अॅसिड, ओलिक अॅसिड आणि फायबर मुबलक प्रमाणात आढळतात, याच्या सेवनाने हृदय निरोगी राहते तसेच हृदयविकाराचा धोका टळतो.

9. क्विनोआ हाडे मजबूत करण्यासाठी फायदेशीर आहे

धावपळीच्या जीवनात, बहुतेक लोक खाण्याच्या योग्य सवयींकडे लक्ष देत नाहीत, ज्यामुळे त्यांच्या शरीरात आवश्यक पोषक तत्वांची कमतरता असते. शरीर कॅलश्यामच्या कमतरतेमुळे हाडे कमकुवत होतात, त्यामुळे थोडीशी इजा झाल्यानंतर हाड लवकर तुटते.

क्विनोआमध्ये प्रथिने आणि कॅल्शियम मुबलक प्रमाणात आढळतात, जे हाडांची घनता वाढवून मजबूत करण्यास मदत करतात. हाडे मजबूत आणि निरोगी ठेवण्यासाठी दररोज सकाळी अंकुरलेले क्विनोआ बिया खा.

10. क्विनोआ त्वचेसाठी फायदेशीर आहे

प्रत्येकाला निरोगी आणि सुंदर त्वचा हवी असते. त्वचेचे सौंदर्य टिकवण्यासाठी किंवा टिकवण्यासाठी अनेक प्रकारची क्रीम्स आणि औषधे वापरली जातात.पण तरीही त्वचा चमकत नाही.

निरोगी आणि सुंदर त्वचा मिळविण्यासाठी क्विनोआ वापरा. क्विनोआमध्ये व्हिटॅमिन बी12 आढळते जे त्वचेसाठी फायदेशीर आहे.

11. क्विनोआ कर्करोग रोखण्यासाठी फायदेशीर आहे

‘कॅन्सर’ हे नाव ऐकताच लोकांच्या मनात भीतीचे वातावरण निर्माण होते, कारण हा एक असा धोकादायक आजार आहे ज्याचे औषध आजपर्यंत बनलेले नाही. काही आयुर्वेदिक उपायांनी यावर नियंत्रण ठेवता येते.

क्विनोआचा वापर कर्करोग टाळण्यासाठी केला जाऊ शकतो. क्विनोआमध्ये फायबर, ओमेगा-३ फॅटी अॅसिड, अल्फा-लिनोलिक अॅसिड आढळून येते ज्यामुळे कॅन्सर रोखण्यात मदत होते. कॅन्सरच्या उपचारासाठी चांगल्या डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.

12. क्विनोआ कोंडा साठी फायदेशीर आहे

सामान्यतः कोंडा किंवा डॅन्डरफ या समस्येकडे गांभीर्याने पाहिले जात नाही परंतु त्यावर उपचार करणे अत्यंत आवश्यक आहे, अन्यथा केसांची मुळे कमकुवत होतात आणि केस गळणे देखील सुरू होते.

बाजारात अनेक अँटी डँड्रफ शैम्पू उपलब्ध असले तरी त्यांचा वापर केल्याने केस कोरडे होतात. कोंड्याच्या समस्येपासून सुटका मिळवण्यासाठी क्विनोआचा वापर केला जाऊ शकतो.

क्विनोआमध्ये कॅल्शियम, लोह, फॉस्फरस मुबलक प्रमाणात आढळतात, जे कोंडा दूर करण्यासाठी फायदेशीर आहे. सर्वप्रथम क्विनोआ उकळवून पेस्ट तयार करा आणि थंड झाल्यावर डोक्याला लावा. साधारण 15-20 मिनिटांनी केस स्वच्छ पाण्याने धुवा.

हे नक्की वाचा:
1. चिया सिड्स म्हणजे काय आणि त्याचे फायदे
2. ब्लूबेरी म्हणजे काय? उपयोग, फायदे आणि नुकसान
3. केल म्हणजे काय? उपयोग, फायदे आणि तोटे
4. रोझमेरी म्हणजे काय आणि त्याचे फायदे काय आहेत

क्विनोआचे दुष्परिणाम । Side Effects of Quinoa in Marathi

क्विनोआचे फायदे बघितले तर त्यामुळे होणारी हानी नगण्य आहे. चला तर मग जाणून घेऊया की क्विनोआचे जास्त प्रमाणात सेवन करण्याचे काय तोटे आहेत.

• हे रक्तातील साखरेची पातळी कमी करते. त्यामुळे साखरेच्या रुग्णांनी हे सेवन करण्यापूर्वी चांगल्या डॉक्टरांचा सल्ला जरूर घ्यावा.
• ज्यांचे वजन कमी आहे त्यांनी क्विनोआचे सेवन करू नये कारण त्यात वजन कमी करणारे घटक असतात.
• क्विनोआचे जास्त प्रमाणात सेवन केल्याने अपचन होऊ शकते.
• ज्या लोकांना काही पदार्थ खाल्ल्यानंतर ऍलर्जीचा त्रास होतो, अशा लोकांनी क्विनोआ घेण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
• रक्तदाबाची समस्या असलेल्यांनी क्विनोआचे सेवन टाळावे, कारण क्विनोआमध्ये अँटीहाइपरटेन्सिव्ह घटक आढळतात, जे रक्तदाब कमी करण्याचे काम करतात.

क्विनोआचे पौष्टिक तत्व । Nutritional Value of Quinoa in Marathi

क्विनोआमध्ये पोटॅशियम, फायबर, कार्बोहायड्रेट, प्रथिने, जस्त, कॅल्शियम, जीवनसत्त्वे आणि इतर पोषक घटक मुबलक प्रमाणात आढळतात. जे शरीराला निरोगी ठेवण्यास आणि रोगांशी लढण्यास मदत करतात.

चला तर मग जाणून घेऊया की क्विनोआमध्ये कोणते पोषक आणि त्यांचे प्रमाण असते. 100 ग्रॅम शिजवलेल्या क्विनोआ मध्ये खालील आवश्यक पोषक घटक आढळतात.

पौष्टिक तत्व	पोषक द्रव्यांचे प्रमाण
प्रोटीन	4.4 ग्राम
फाइबर	2.8 ग्राम
कैल्शियम	17 mg
फास्फोरस	152 mg
कार्बोहाइड्रेट	21.3 ग्राम
सोडियम	07 mg
एनर्जी	120 कैलोरीज
मैग्नीशियम	64 mg
जिंक	1.09 mg
कॉपर	0.192 mg
आयरन	1.49 mg
विटामिन ए	05 iu
विटामिन बी 6	0.123 mg
विटामिन ई	0.63 mg
फोलेट (डीएफई)	42 µg

निष्कर्ष : [Quinoa in Marathi]

मला आशा आहे की तुम्हाला Quinoa in Marathi हे पोस्ट आवडले असेल.या लेखात आपण क्विनोआचे फायदे आणि तोटे जाणून घेतले. तुम्हाला या पोस्टशी संबंधित काही प्रश्न असल्यास तुम्ही खाली कमेंट करू शकता.

ही पोस्ट सोशल मीडियावर जास्तीत जास्त शेअर करा जेणेकरून इतर लोकांना क्विनोआच्या फायद्यांबद्दल माहिती होईल.